لشکری بازار

لشکری بازار در جنوب شهر لشکرگاه  در مرکز ولایت هلمند موقعیت دارد. وسعت آن بیشتر از ده کیلومتر بر ساحل چپ دریای هلمند، بین شهر جدید و قلعهٔ بست که حد جنوبی آن است، میباشد. حفریات این ساحه در سال های ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۱ توسط دافا صورت گرفت.

لشکری بازار پایتخت زمستانی سلاطین غزنوی و غوری

این ساحه به حیث پایتخت زمستانی سلاطین سلاله های غزنوی (قرن های ۹ و ۱۰) و غوری (قرن های ۱۱ و ۱۲) شناخته شده است. احتمالاً این ساحه از عصر برونز (هزارهٔ سوم قبل از میلاد) مسکون بوده است. این ساحه در قرن سیزدهم، بعد از آنکه توسط چنگیز خان فتح شد، متروک گشت. لشکری بازار را میتوان یکی از بهترین نمونه های آنچه میتوانست پایتخت شاهی شگوفان  ترین سلطنت های اسلامی حاکم در افغانستان باشد، به شمار آورد. قصر های سلاطین مختلف در درازای جریان دریا قرار دارند و توسط بنیادهای عامه (مساجد بزرگ، بازار) و یا محوطه های وسیع که به شکل باغ یا کاروانسرای تنظیم شده بودند، از هم جدا میشوند.

لشکری بازار نمونه ای از معماری قصرهای اسلامی برای مطالعه

از قصرهای مستحکم که از جانب سلاطین بنا شده اند، قصر که بهتر حفظ شده است همانا قصر سلطان مسعود (۱۰۳۱ – ۱۰۴۱) است. یک چهار ضلعی وسیع است متشکل از اقامتگاه شخصی سلطان با حمام ها و مسجدی که عبادتگاه خاص بود و  اطاق هایی که در آن درباریانی که پرسونل سیاسی آن زمان را تشکیل میدادند جابجا شده بودند. ساحات خصوصی و ساحات عامه در داخل این بنا که در جوار مسجد عمومی و بازار قرار دارد بوضاحت از هم جدا شده اند. نقاشی های دیواری به مشخصات منحصر به فرد در این دوره به دست آمد اند که درباریان و افسران دربار سلطان را در حال اشتراک در مراسم رسمی نشان میدهند. شوربختانه، این نقاشی ها در نتیجهٔ حفریات بدست آمده و بعد از ترمیم در موزیم کابل جا به جا شده  که بودند حین آتش سوزی ایکه در سال های ۱۹۹۰ در موزیم کابل رخ داد از بین رفتند.

مسجد بزرگ و بازار، همچنان بناهای متعدد الحاقیه مانند یخدان ها که مشخصات ساختمانی هنر زنده‌گی غوری ها را دارا میباشند توسط دافا شناسایی شد. این ساحه که بعد از حملات مغول ها (اوایل قرن ۱۳) متروک شده بود قصرها، مساجد، کاروانسرای ها در آن به بهترین وجه «فوسیل» شده محفوظ مانده بودند که هنگام مطالعه  درک آنرا  خيلی ساده شاخته بود.

ساحهٔ شدیداً معروض به خطر

قصر ها و بنا های لشکری بازار  از ۲۰۰۸ به بعد توسط بیجا شده‌گانی که از ساحات جنگی لشکر گار آمده بودند اشغال شد.  بنا های که در یک وضعیت نا مناسب باقی مانده بود نیز از تقریبا پانزده سال بدینسو در بافت انکشاف نا منظم شهری حل شده و یا تهدید گردیده است. برای حفاظت این بناها ممکن است با درخواست مقامات محلی و وزارت اطلاعت و فرهنگ افغانستان با همکاری دافا سازمان غیر دولتی فعال در منطقه، پروژه باز سازی این ساحه را که جنبه اجتماعی آن همانند جنبه حفظ میراث فرهنگی آن آهمیت دارد روی دست  گیرد. باز سازی این بناهای تاریخی بدون طرح بدیل برای اسکان مجدد قابل قبول برای ساکنان ناممکن به نظر میرسد.